Dział spadku oraz zniesienie współwłasności

Notariusz wyjaśnia zagadnienia związane z działem spadku i zniesieniem współwłasności – przebieg procedury, listę niezbędnych informacji i dokumentów oraz wysokość opłat, podatków i kosztów. Notariusz Marcin Olszewski w Kutnie fachowo sporządzi akt notarialny – sprawnie i w dogodnym dla klienta terminie.

Na czym polega dział spadku?

Dział spadku jest czynnością prawną mającą na celu podziału majątku spadkowego i rozdysponowanie go pomiędzy spadkobierców wraz z ewentualnym wyrównaniem wartości otrzymanych części poprzez spłaty i dopłaty.

Dział spadku jest ostatnim krokiem na drodze pełnego uregulowania formalności spadkowych i może być dokonany dopiero po stwierdzeniu nabycia spadku poprzez sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia lub przeprowadzeniu sądowego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku ma na celu potwierdzić osoby wchodzące do grona spadkobierców oraz określić ich udział w spadku, natomiast dział spadku ma za zadanie znieść wspólność majątku spadkowego i sprecyzować, jakie elementy majątku zmarłego będą dziedziczone przez konkretnych spadkobierców.

Podstawy prawne działu spadku zawarte są w Kodeksie cywilnym – ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r.

§ 1. Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.
§ 2. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
§ 3. Jeżeli do spadku należy przedsiębiorstwo, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli jednak w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Art. 1037 Kodeksu cywilnego

Dział spadku a zniesienie współwłasności

Należy mieć na uwadze, że w przypadku, gdy kilku spadkobierców w wyniku podziału majątku zostanie współwłaścicielami składowej, na przykład nieruchomości, celowe będzie dokonania zniesienia współwłasności. Podobnie jak ma to miejsce przy dziale spadku, również zniesienie współwłasności może się odbyć na drodze sądowej lub umownej.

Kiedy zniesienie współwłasności musi się odbyć u notariusza?

Jeśli umowa zniesienia dotyczy nieruchomości, a zwykle ma to miejsce, forma aktu notarialnego jest wymagana pod rygorem nieważności.

Sporządzany przez notariusza akt notarialny umowy o zniesienie współwłasności powinna zawiera następujące elementy:

• opis przedmiotu, którego dotyczy zniesienia współwłasności,
• określenie wartości przedmiotu umowy,
• określenie sposobu rozliczenia;
• określenie sposobu i terminu płatności spłat,
• wskazanie ewentualnych metod zabezpieczenia płatności,
• określenie warunków i daty wydania przedmiotu umowy.

W przypadku zniesieni współwłasności nieruchomości dochodzi do:

• podziału fizycznego – nieruchomość zostaje podzielona na części między współwłaścicielami, a ewentualne różnice wartości zostają wyrównane z ustaloną dopłatą;
• przyznania jednej osobie ze spłatą – ustalony zostaje jeden właściciel, który jest zobowiązany do spłaty pozostałych współwłaścicieli.

Kiedy potrzebny jest dział spadku?

Przepisy prawa nie obligują spadkobierców do stwierdzenia nabycia spadku, ani nie nakładają obowiązku dokonania działu spadku. Spadkobiercy nabywają spadek już z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Jednocześnie spadkobiercy są zobowiązani solidarnie ponosić koszty utrzymania majątku spadkowego, co najczęściej oznacza konieczność opłacania czynszu, podatku od nieruchomości czy ubezpieczenia samochodu.

Należy mieć jednak na uwadze, że przy braku działu spadku przedmioty należące do majątku osoby zmarłej będą traktowane jako majątek spadkowy i w związku z tym zarząd takim majątkiem, a w szczególności sprzedaż jego składników, będzie podlegać istotnym ograniczeniom.

Jakie dokumenty należy przynieść do notariusza przy dziale spadku?

Lista wymaganych dokumentów i informacji różni się w zależności od formy własności mieszkania. Bez względu jednak na jego rodzaj, należy przygotować następujące informacje i dokumenty:

• dane stron uczestniczących w dziale spadku:
  • imiona i nazwiska, imiona rodziców,
  • data urodzenia oraz miejscowość,
  • adres zamieszkania,
  • adres do doręczeń jeżeli jest inny aniżeli adres zamieszkania
  • stan cywilny oraz ewentualnie oficjalny dowód na istnienie małżeńskiej umowy majątkowej,
  • numer okazywanego dokumentu tożsamości – dowodu osobistego lub paszportu,
  • PESEL,
• w przypadku, gdy umowę w imieniu jednej ze stron transakcji zawiera pełnomocnik, powinien mieć ze sobą oryginał pełnomocnictwa.

Następnie, w zależności od rodzaju składników dzielonego spadku należy dostarczyć odpowiednie dokumenty z nimi związane. Ich listę można znaleźć na stronach poświęconych sprzedaży nieruchomości.

Ile płaci się u notariusza dokonywaniu działu spadku i zniesieniu współwłasności?

Wartość taksy notarialnej to tylko jedna ze składowych sumy opłat pobieranych u notariusza. Oprócz niej notariusz dokonujący działu spadku i sporządzający umowę o zniesieniu współwłasności zobowiązany jest do zainkasowania od klienta opłat sądowych i podatków, które później ma obowiązek odprowadzić do Skarbu Państwa. 

Ile wynosi opłata sądowa związana z działem spadku?

Wysokość opłat sądowych pobieranych przez notariusza przy dziale spadku regulowana jest zapisami Ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. 

Typowo, gdy dokonywane u notariusz czynności wiążą się z koniecznością ujawnienia zmian co do własności nieruchomości, notariusz pobiera opłatę sądową w wysokości 200 zł. Ze względu jednak na szeroką gamę opłat sądowych, które mogą się wiązać z działem spadku, prosimy o kontakt z notariuszem celem uzyskania szczegółowych informacji.

Ile wynosi podatek przy dziale spadku?

Dział spadku nie jest tożsamy z dziedziczeniem oraz nabyciem spadku. Czynność ta może być, ale nie musi być dokonana przez spadkobierców.

Odpłatny dział spadku oraz wynikająca z niego spłata drugiego współwłaściciela nie powoduje powstania u niego obowiązku podatkowego wynikającego z ustawy o podatku od spadków i darowizn, ponieważ nabycie tym tytułem nie jest wymienione w przepisach określających przedmiot opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Art. 1. 1. Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1) dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2) darowizny, polecenia darczyńcy;
3) zasiedzenia;
4) nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5) zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6) nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

USTAWA z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn

Lista jest zamknięta, więc spadkobierca nie jest zobowiązany do uiszczania podatku od spadków i darowizn.

Inaczej sprawy się mają odnośnie podatku od czynności cywilnoprawnych, jeśli dział spadku wiąże się ze spłatami lub dopłatami. W takim przypadku pojawia się obowiązek w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. Stanowią o tym przepisy Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Podstawą opodatkowania jest wtedy wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku. Jeśli dział spadku ze spłatą dotyczy nieruchomości lub własnościowego mieszkania spółdzielczego, wysokość podatku wynosi 2%.

Ile kosztuje dział spadku i zniesienie współwłasności u notariusza?

Opłaty za czynności notarialne podejmowane przez notariusza Marcina Olszewskiego w Kutnie reguluje Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Rozporządzenia określa stawki maksymalne, będące podstawą honorarium notariusza w konkretnej sprawie. Każdorazowo cena wykonanej usługi ustalana jest indywidualnie na podstawie analizy dokumentów konkretnej sprawy.

Na koszt notariusza przy sporządzaniu umowy działu spadku oraz zniesienia współwłasności składają się: 

1. taksa notarialna liczona od wartości przedmiotu umowy,
2. opłata za złożenie wniosku wieczystoksięgowego w wysokości 200 zł oraz
3. koszt sporządzenia wypisów – 6 zł za każdą stronę.

Przy sporządzaniu aktu notarialnego działu spadku, zastosowanie mają następujące stawki podstawowe:

• 100 zł przy wartości majątku do 3000 złotych,
• 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł przy wartości majątku powyżej 3000 do 10 000 zł,
• 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł przy wartości majątku powyżej 10 000 do 30 000 zł,
• 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł przy wartości majątku powyżej 30 000 do 60 000 zł,
• 1010 zł + 0,4% nadwyżki powyżej 60 000 zł przy wartości majątku powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł,
• 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł przy wartości majątku powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł,
• 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, ale nie więcej niż 10 000 zł lub 7500 zł (dla I grupy podatkowej) przy wartości majątku powyżej 2 000 000 zł.

Na opłatę od czynności notarialnych nałożony jest 23-procentowy podatek PTiU (VAT).